قلعه تل

این شهر از قدیم مرکز دهستان قلعه تل و محل آمد و رفت ساکنان اطراف و تأمین خدمات اولیه روستاهای این دهستان بوده‌است.

سکونت در شهر قلعه تل با استناد آثار تاریخی بدست آمده در نشستگاه آن به گذشته‌ای بسیار دور در دوره حاکمیت پادشاهی عیلام باز می‌گردد.

این پادشاهی که در حدود ۵۰۰۰ سال پیش در پهنه‌ای از جنوب غرب و غرب ایران کنونی وجود داشت از چندین شهر و ناحیه مهم تشکیل می‌شد که معروف‌ترین آنها آنزان یا آنشان بود که گمان بر این است منطبق بر منطقه اطراف شهر ایذه کنونی است.

  اهمیت این شهر و نزدیکی شهر کنونی قلعه‌تل با آن و نیز احتمال عبور کاروان‌های بین شهر آنزان و شوش از مسیر میانکوهی منطبق بر دشت قلعه تل بر احتمال رونق حیات این شهر در روزگار عیلامیان می‌افزاید.

از آثار عیلامی کشف شده در این شهر، دو سنگ بزرگ است که سال‌ها پیش هنگام حفر زمین برای ساخت و ساز، از زمین بیرون آورده شدند.

یکی از این سنگ‌ها پایه ستون و دیگری سنگی منقوش به پیکره چهار نفر است که دو نفر روبروی دو نفر دیگر دست به سینه ایستاده‌اند.

گذشته از این وجود منابع آب و خاک مناسب برای کشاورزی و مراتع وسیع و غنی در کوه‌های اطراف قلعه تل، وجود جمعیت یکجانشین و کوچ‌نشین در این منطقه را محتمل می‌سازد.

علاوه بر سابقه حیات دیرین در قلعه‌تل که عمدتاً با هاله‌ای از ابهام همراه است، بخش دیگری از سابقه حیات شهر قلعه تل که از آن زمان تا کنون استمرار دارد، به دوره قاجاریه و اندکی قبل از آن باز می‌گردد.

این حیات دارای نماینده‌ای پابرجاست که روی تپه‌ای مشرف به دشت و رودخانه جاری در پای آن به شکل قلعه‌ای پر هیبت ولی رنگ و رو باخته خود نمایی می‌کند. این قلعه توسط محمد تقی خان بختیاری ساخته شد.

از این قلعه برای فرماندهی قشون استفاده می‌شد. وصف این قلعه و حیات اجتماعی درون و بیرون آن که نشانی از سکونت در این شهر را به همراه دارد، در سفرنامه سر هنری لایارد (شهروند انگلیسی) آمده‌است. در این سفرنامه تنها اشاره اندکی به جمعیت ساکن در خارج قلعه که باید افراد غیر مرتبط با خاندان خان باشند، شد.

شهر قلعه‌تل نخست در اطراف تپه‌ای بنا شده که زیر بنای قلعه موجود شهر است. این قلعه بر روی تپه‌ای طبیعی قرار دارد که بر اساس گفته‌ها بخشی از ارتفاع آن بصورت مصنوعی ایجاد شده‌است.

قلعه دارای چهار برج و به شکل مربع ساخته شده و در یکی از زاویه‌های آن یک عمارت چهار ضلعی احداث شده بود که در طبقه فوقانی آن "لامردون" و یا مهمان خانه قرار داشت. در طبقه تحتانی راهرو مسقف طویلی این ساختمان را به محوطه مرکزی قلعه متصل می‌ساخت. قلعه دارای دو حیاط بود که قسمت بیرونی جهت میهمانان و مستخدمین و گارد محافظ و قسمت داخلی مخصوص خانواده خان شامل خانواده محمد تقی خان و برادرش آکلب‌علی بود.

قلعه بلندترین نقطه و گویاترین نشانه شهر برای تازه‌واردان به شهر یا مسافرانی است که از مسیر ارتباطی اهواز به اصفهان عبور می‌کنند. در پای این قلعه رودخانه‌ای وجود دارد که آب چشمه‌هایی را به رودخانه گلال انتقال می‌دهد. این رودخانه منبع تأمین آب اراضی فراوانی در قلعه تل و بوگری است که عمدتاً زیر کشت صیفی‌جات و برنج هستند. روستای بوگری که اینک به شهر قلعه تل بسیار نزدیک شده یکی از نقاط سرسبز و خوش عطر دشت قلعه‌تل است. یکی از چشمه‌های مسدود شده در پای این قلعه از قدیم مهمترین منبع تأمین آب ساکنان بود که تا مدت‌ها آب پاک و گوارایی داشت.

شهر قلعه‌تل در شرق اهواز و در سمت راست جاده ارتباطی اهواز ـ (هفتکل) ـ باغملک ـ ایذه ـ اصفهان، پس از عبور از شهر باغ‌ملک قرار دارد.

شهر تاریخی قلعه تل، میراث تاریخی عیلامیان است و در گوشه گوشه مساحت ۸/۶ کیلومتری خود بناهایی از دوران‌های مختلف تاریخی را جای داده است. از عیلامیان و ساسانیان گرفته تا قاجار

.

شهر قلعه تل (Ghale'tol) در استان خوزستان و تقسيمات كشوري بخش مركزي شهرستان باغملك قرار دارد. اين شهر از قديم مركز دهستان قلعه تل و محل آمد و رفت ساكنان اطراف و تأمين خدمات اوليه روستاهاي اين دهستان بوده است. شهر قلعه تل در سال 1385 8610 جمعيت داشت كه با رشدي برابر 6/2 درصد نسبت به سال 1375 كه روستا بود از لاك روستايي به در آمد. رشد جمعيت اين شهر حاصل مهاجرت خيلي از جمعيت روستايي دهستان قلعه تل است.

سابقه سكونت

سكونت در شهر قلعه تل با استناد آثار تاريخي بدست آمده در نشستگاه آن به گذشته‌اي بسيار دور در دوره حاكميت پادشاهي عيلام باز مي‌گردد. اين پادشاهي كه در حدود 5000 سال پيش در پهنه‌اي از جنوب غرب و غرب ايران كنوني وجود داشت از چندين شهر و ناحيه مهم تشكيل مي‌شد كه معروف‌ترين آنها آنزان يا آنشان بود كه گمان بر اين است منطبق بر منطقه اطراف شهر ايذه كنوني است. اهميت اين شهر و نزديكي شهر كنوني قلعه‌تل با آن و نيز احتمال عبور كاروان‌هاي بين شهر آنزان و شوش از مسير ميانكوهي منطبق بر دشت قلعه تل بر احتمال رونق حيات اين شهر در روزگار عيلاميان مي‌افزايد. از آثار عيلامي كشف شده در اين شهر دو سنگ بزرگ است كه سال‌ها پيش هنگام حفر زمين براي ساخت و ساز از زمين بيرون آورده شدند. يکی از اين سنگ‌ها پایه ستون و دیگری سنگی منقوش به پيكره چهار نفر است كه دو نفر روبروي دو نفر دیگر دست به سینه ايستاد‌ه‌اند.

گذشته از اين وجود منابع آب و خاك مناسب براي كشاورزي و مراتع وسيع و غني در كوه‌‌هاي اطراف قلعه تل، وجود جمعيت يكجانشين و كوچ‌نشين در اين منطقه را محتمل مي‌سازد. علاوه بر سابقه حيات ديرين در قلعه‌تل كه عمدتاً با هاله‌اي از ابهام همراه است، بخش ديگري از سابقه حيات شهر قلعه تل كه از آن زمان تا كنون استمرار دارد، به دوره قاجاريه و اندكي قبل از آن باز مي‌گردد. اين حيات داراي نماينده‌اي پابرجاست كه بر روي تپه‌اي مشرف به دشت و رودخانه جاري در پاي آن به شكل قلعه‌اي پر هيبت ولي رنگ و رو باخته خود نمايي مي‌كند. اين قلعه توسط محمد تقي خان چهارلنگ بختياري ساخته شد. از اين قلعه براي فرماندهي قشون استفاده مي‌شد. وصف اين قلعه و حيات اجتماعي درون و بيرون آن كه نشاني از سكونت در اين شهر را به همراه دارد، در سفرنامه سر هنري لايارد ـ شهروند انگليسي آمده است. در اين سفرنامه تنها اشاره اندكي به جمعيت ساكن در خارج قلعه كه بايد افراد غير مرتبط با خاندان خان باشند، شد: "در پاي تپه اي كه قلعه بر فراز آن جاي داشت، يك ده با تعدادي خانه گلي وجود داشت" اشاره به بوته‌زارهاي پر پشت در اطراف قلعه و گله‌هاي حيوانات وحشي بخصوص شير و گراز، در وجود جمعيت زياد در اين محل ترديد ايجاد مي‌كند.

قلعه تاريخي شهر

شهر قلعه‌تل نخست در اطراف تپه‌اي بنا شده كه زير بناي قلعه موجود شهر است. اين قلعه بر روي تپه‌اي طبيعي قرار دارد كه بر اساس گفته‌ها بخشي از ارتفاع آن بصورت مصنوعي ايجاد شده است. ناظران در قلعه كاملاً به دشت مشرف هستند و اين موقعيت مكاني فرصت مناسبي براي كنترل و ديده‌باني خروجي‌هايي از كوهستان به دشت كه امكان هجوم و حمله از آنها وجود داشت، فراهم مي‌كرد. در حال حاضر قلعه تلي از خاك را در خود جاي داده كه حاصل از ريزش ديوارها و برجهاي بلند و اتاق‌هاي بزرگ آن است. وصفي از اين قلعه در سفرنامه لايارد وجود دارد كه گوياي ارج و ابهت آن در روزگان قديم است.

" قلعه داراي چهار برج و به شكل مربع ساخته شده و در يكي از زاويه هاي آن يك عمارت چهار ضلعي احداث شده بود كه در طبقه فوقاني آن "لامردون" و يا مهمان خانه قرار داشت. در طبقه تحتاني راهرو مسقف طويلي اين ساختمان را به محوطه مركزي قلعه متصل مي‌ساخت. قلعه داراي دو حياط بود كه قسمت بيروني جهت ميهمانان و مستخدمين و گارد محافظ و قسمت داخلي مخصوص خانواده خان شامل خانواده محمد تقي خان و برادرش آكلب‌علي بود.

روي برج ها و ديوارهاي قلعه چند قبضه تفنگ سنگين فتيله اي نصب شده بود كه هر كدام هشت يا نه پا طول داشته و قابل حمل بودند. اين تفنگ‌ها روي محور و حلقه هاي مخصوصي مي چرخيدند و با يك نوع گلوله هاي بزرگ و مقداري گلوله هاي كوچك و تكه پاره‌هاي آهن مسلح مي‌شدند. گرچه قلعه از سنگ و آجر ساخته شده بود و مي توانست در برابر حملات و يورش هاي غير منظم محلي پايداري نمايد ولي در برابر آتش توپخانه يك نيروي عظيم نمي‌توانست مقاومت داشته باشد."

در سال 1385 اقداماتي براي پاكسازي درون قلعه از نخاله‌هاي ساختماني حاصل از ويراني ديوارها و سقف اتاق‌هاي قلعه از طرف سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و صنايع دستي آغاز شد كه هنوز ادامه دارد. در اين طرح بخشي از ديوارهاي فروريخته بازسازي شده است.  

نشانه‌هاي شهري و منطقه‌اي قلعه‌ت

قلعه بلندترين نقطه و گوياترين نشانه شهر براي تازه‌واردان به شهر يا مسافراني است كه از مسير ارتباطي اهواز به اصفهان عبور مي‌كنند. در پاي اين قلعه رودخانه‌اي وجود دارد كه آب چشمه‌هايي را به رودخانه گلال انتقال مي‌دهد

بارانگون

. اين رودخانه منبع تأمين آب اراضي فراواني در قلعه تل و بوگري است كه عمدتاً زير كشت صيفي‌جات و برنج هستند. روستاي بوگري كه اينك به شهر قلعه تل بسيار نزديك شده يكي از نقاط سرسبز و خوش عطر دشت قلعه‌تل است. يكي از چشمه‌هاي مسدود شده در پاي اين قلعه از قديم مهمترين منبع تأمين آب ساكنان بود كه تا مدت‌ها آب پاك و گوارايي داشت.

دره هاي كوهستاني اطراف دشت كه روستاهايي را در كنار يا نزديك خود به همراه دارند داراي آب و هوايي خنك هستند كه براي بسياري از مردم استان شناخته شده‌اند. دره‌هاي مال‌آقا تنگ‌كرد، بيدستان و تمبي آشناترين مناطق كوهستاني اطراف دشت را براي ساكنان و مسافران گريزان از گرماي هوا هستند

تصاویر اطراف تمبی

گله وار جنگل

. نزديك‌ترين نقطه تفريحي ـ طبيعي به شهر قلعه‌تل در پاي كوه قجه قرار

دارد كه به هفت‌چشمه معروف است. مناطق كوهستاني در تعطيلات نوروزي و تابستان پذيراي جمعيت زيادي از سراسر استان هستند.

تصاویر مالاقا

 معرفی منطقه تفریحی زیارتی کل بور سوار:در خروجی شهر قلعه تل به سمت منطقه تفریحی مال آقا راهی وجود دارد که شما را با روستای تکیه آشنا می کند و نرسیده به این روستا راه دیگری وجود دارد که شما را به امام زاده کل بور سوار می رساند در چند کیلو متری این امام زاده منطقه تفریحی تنگ آبی وجود دارد که به شما توصیه میشود که حتما یه سری به آنجا بزنید و از آب و هوای خوب و بسیار معتدل آنجا و همچنین درختان گردو و طبیعت زیبای آنجا نهایت استفاده را ببرید.در این منطقه آبشارهای وجود دارد که شاید کمتر کسی به خود بقبولاند که این آبشارها با این ارتفاع بلند و اب سرد در  این مناطق وجود داشته باشد.

چگونه به قلعه‌تل بياييد 

شهر قلعه‌تل در شرق اهواز و در سمت راست جاده ارتباطي اهواز ـ (هفتكل) ـ باغملك ـ ايذه ـ اصفهان، پس از عبور از شهر باغ‌ملك قرار دارد. مسافرت به شهر قلعه‌تل و بازديد از نواحي كوهستاني زيبا و خنك آن مي‌تواند خاطره خوش و ماندگاري براي تكرار آن در شما بيافريند.